'Open ruimten, hefbomen voor de stad in transitie' - 03/10/2023

Conferenties

De Facilitator Duurzame Wijken en zijn partners nodigen u graag uit voor de derde conferentie van Be Sustainable rond het thema 'Open ruimten, hefbomen voor de stad in transitie'.

Dinsdag 3 oktober 2023, Auditorium BEL (Leefmilieu Brussel) - Thurn & Taxis, Brussel

De conferentie is een uitnodiging om de stad anders te ontwerpen, te beginnen met open ruimten, ruimten die nieuwe stedelijke praktijken en nieuwe gebruiken kunnen ondersteunen in een overgangslogica naar meer veerkracht. Die ruimten (straten, huizenblokken, pleinen, parken, braakliggende terreinen, ...) moeten vandaag op een andere manier worden benaderd om klimaatverandering aan te pakken en het vaker en intenser voorkomen van extreme weersomstandigheden (hitte- en koudegolven, hevige regenval, ...) en om de veerkracht van steden te vergroten. Na de twee vorige edities uit 2019 (Naar nieuwe praktijken) en 2021 (Werken met wat er al is in de stad) buigt Be Sustainable zich dit jaar over de rol van open ruimten als hefbomen voor de stad in transitie.

De behoefte aan transitie laat zich meer dan ooit voelen in de stad, en in het bijzonder in Brussel. De druk ten gevolgde van de klimaatontregeling, de luchtkwaliteit, de mobiliteit en het verlies aan biodiversiteit hebben een rechtstreekse impact op bewoners en gebruikers, met name in dichtbevolkte wijken en binnen kwetsbare of slecht gehuisveste groepen. Verschillende crises die we de laatste jaren doormaakten, brachten dergelijke tekortkomingen duidelijk aan het licht en wezen op het gebrek aan openbare (groen)ruimte en aan thermisch discomfort in sommige woningen. Ze maakten ons bewust van de doorslaggevende en zelfs vitale rol die open, onbebouwde ruimten (in handen van privé-eigenaars of overheden) in de dichtstbevolkte wijken van onze hoofdstad spelen. In die optiek is er behoefte aan solidariteit tussen de verschillende gebieden in het Gewest: de open ruimten in de randgemeenten en de tweede kroon moeten naar de eerste kroon worden doorgetrokken via de groene en blauwe netwerken en de continuïteit van de openbare ruimten, doorvloeien naar het stadscentrum.


Programma

De conferentie nodigt iedereen uit om anders te gaan denken over open ruimten voortaan te beschouwen als ruimten vol mogelijkheden en met een enorme ecologische, klimatologische, sociale en economische waarde.

Als eerste spreekster, opent Elena Cogato Lanza (architecte en medeauteur van Post-Car World. Futurs de la ville-territoire - Laboratorium van Stedenbouw aan de EPFL) de dag met het thema 'Open ruimten, continuïteit en landschapsinversie'. Uitgaand van de beweging rond 'landschapsinversie' oppert ze om open ruimten, bodems, ecosystemen en biodiversiteit voortaan te beschouwen als fundamenten voor stadsprojecten in plaats van ze te zien als 'negatieve' ruimten: louter (bouw)randen, wegen die enkel de mobiliteit dienen, 'leegten', holtes of grondreserves. Het heeft geen zin om 'open ruimte' en 'bouwruimte' tegenover elkaar te zetten. We moeten de toenemende onderlinge afhankelijkheid die hen verbindt begrijpen in het vooruitzicht van de aanleg van veerkrachtige steden.

  • Welke rollen spelen open ruimten, voor niet alleen voor de buurtbewoners, maar ook voor het hele grondgebied en zijn inwoners?
  • Hoe kunnen we wijken ontwerpen die onbebouwde ruimten optimaal benutten?
  • Hoe hun eigen kwaliteit vrijwaren en tegelijk beantwoorden aan de vraag naar betaalbare en kwalitatieve woningen?
  • Wat zijn de hefbomen en de belemmeringen op de transitie van die open ruimten?
  • Wie zijn de actoren in deze transitie en hoe kunnen we onze praktijken in deze sectoren doen evolueren?

Kom de uiteenlopende pogingen tot antwoord ontdekken! We stelden het panel van sprekers samen op basis van (inter)nationale best practices en inspirerende projecten. Ze belichten het potentieel van de sociale, ecologische en economische benutten van open ruimten in termen van (gemeenschappelijk) gebruik, mobiliteit, behoud van biodiversiteit, regenwaterbeheer, bodemsanering, stadslandbouw, ... met als algemeen doel verlaging van onze lagere CO2-uitstoot. De betrokkenen zijn onderzoekers, projectverantwoordelijken en vertegenwoordigers van het verenigingsleven. Ze komen uit Frankrijk, Zwitserland en Nederland en gaan in dialoog met Brusselse actoren die nu al de nieuwe praktijken hanteren.

Als afsluiter van de dag staat een bezoek aan twee open ruimten in Brussel gepland. En dat onder leiding van actoren op het terrein, die ter plaatse het thema van de dag zullen illustreren. Zo wordt langsgegaan in Park L28 bij Thurn & Taxis-site en in het Westpark in Molenbeek.

Leefmilieu Brussel zal u tot slot een gezellige lunch voorzien.



Download het programma (.pdf)



Praktische info

  • Datum: 03/10/2023 – 8u30 > 17 uur
  • Organisatie: Facilitator Duurzame Wijken, Leefmilieu Brussels, Urban, BMA, Perspective.brussels
  • Doelgroep: Al wie professioneel actief is in ruimtelijke ordening en stadsplanning in Brussel, zowel op lokaal als op gewestelijk niveau: openbare besturen, stedenbouwkundigen, architecten, studiebureaus, bouwpromotoren, onderzoekers, verenigingen, ..
  • Taal: Tweetalig. Presentaties in het Frans en Nederlands
  • Locatie: Auditorium BEL (Leefmilieu Brussel) – Thurn & Taxis-site, Havenlaan 86C-1000 Brussel 
  • Adres: Havenlaan 86C/30000, 1000 Brussel
  • Toegankelijkheid PBM: Ja
  • Prijs: Gratis
  • Reservering vereist : Ja


Om verder te gaan

Link naar presentaties :

Be Sustainable, Wijken in transitie - Antoine Crahay

Open ruimtes, continuïteit en landscapinversie - Elena Cogato Lanza

Biodiverse open ruimten - Sylvain Boisson

Klimatologische open ruimten - Pierre-Alexandre Marchevet

Doorlaatbare open ruimten - Minte Ledegen

De economische waarde van groene en blauwe infrastructuur - Jacco Schuurkamp

Multifonctionele stedelijke open ruimte - Lucy Bathgate

De stedelijke tussenruimten van de stad Parijs - Marion Tissot


Vragen? Neem contact op met de Facilitator Duurzame Wijken via het e-mailadres: info@besustainable.brussels.

Wie op de hoogte wil blijven van de activiteiten van Be Sustainable, kan inschrijven op onze Nieuwsbrief


Beeld : L28 Pannenhuispark - Leefmilieu Brussel - Ontwerpers : Landinzicht landschapsarchitecten, Baukunst, Maat ontwerpers
Be Sustainable - © Toha De Brant

Duurzame wijken

Duurzame wijken icon

Meedoen met de Be Sustainable-aanpak betekent deel uitmaken van het netwerk van Brusselse transitieactoren die bijdragen tot de ontwikkeling van een veerkrachtige stad en een kwaliteitsvolle leefomgeving met een positieve milieu-impact voor de inwoners en gebruikers van onze hoofdstad. Dat netwerk bestaat uit gewestelijke en gemeentelijke overheden, ontwikkelaars, projectontwikkelaars, ontwerpers, onderzoekers en leden van het verenigingsleven die de stedelijke en gewestelijke planningspraktijken willen veranderen.

Als lid van het netwerk Be Sustainable wordt u uitgenodigd voor algemene of thematische conferenties, workshops en seminars die door de Facilitator Duurzame Wijken worden georganiseerd en kunt u ervaringen wisselen met andere leden. U zult ook inspiratie kunnen putten uit projecten die gebaseerd zijn op lokale en internationale best practices.

Professionals op het gebied van ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing worden zo met elkaar verbonden, werken samen en delen innovatieve en voorbeeldige praktijken die concrete oplossingen bieden voor duurzamere wijken.

Projecten begeleiden

Als u ervoor kiest uw project in te schrijven in de Be Sustainable-aanpak, profiteert u van de steun van het team van de Facilitator Duurzame Wijken dat in elk stadium van de ontwikkeling technisch en operationeel advies en begeleiding biedt.

De transitie versnellen

De opdrachten van de dienst Facilitator Duurzame Wijken hebben tot doel de transitie en de verandering van cultuur in de ruimtelijke ontwikkeling in Brussel te ondersteunen en te versnellen, te reageren op de klimaatcrisis en de veerkracht van projecten op wijk- en stadsniveau te versterken.

Verspreiden en inspireren

Met het oog op die ambitie bestaat het werk van de Facilitator Duurzame Wijken erin professionals bewust te maken van de Be Sustainable-aanpak, de inhoud en de instrumenten te verspreiden en de gebruikers ervan op te leiden zodat zij duurzame en veerkrachtige projecten kunnen uitvoeren. Zo wordt het werk van culturele ‘bestuiving’ voortgezet om uiteindelijk de praktijken van de sector van de stedenbouw en van de ruimtelijke ontwikkeling te laten evolueren in de richting van meer duurzaamheid.

Concreet voorziet de Facilitator Duurzame Wijk u van de volgende middelen:

  • begeleiding van uw wijkproject in elke fase;
  • terbeschikkingstelling van specifieke instrumenten en kennis via het webplatform;
  • aangepaste en pedagogisch verantwoorde vorming;
  • bezoeken aan inspirerende en transitiebevorderende projecten voor Brussel en zijn wijken;
  • conferenties voor professionals, actoren van duurzame stadsontwikkeling;
  • animatie van het netwerk van actoren via het webplatform en zijn blog, een nieuwsbrief en gerichte acties;

=> Ontdek onze activiteiten via onze blog

Een multidisciplinair team tot uw dienst

De dienst Facilitator Duurzame Wijken bestaat uit een multidisciplinair team van stedenbouwkundigen, architecten, specialisten in ecologisch bouwen, sociologen, juristen, ingenieurs enz. Het team beschikt over uitgebreide terreinervaring, deskundigheid en technische vaardigheden om u bij te staan bij de ontwikkeling van uw project volgens de vastgestelde specifieke behoeften:

  • strategische en operationele competenties inzake stedenbouw, geografie, stedelijke sociologie, projectleiding, assistentie bij het bouwheerschap, het evalueren en implementeren van programma's;
  • doorgedreven technische knowhow rond ecologische vraagstukken, inrichting en ontwerp;
  • technische computerkennis ten dienste van een constante verbetering van de gebruikerservaring, zowel bij de programmering van analytische tools (Compass) als bij interfaces voor internet en sociale media;
  • communicatieve en pedagogische vaardigheden die de uitbouw en de aansturing van een netwerk van actoren van de transitie mogelijk maakt, dankzij aantrekkelijke tools en de nodige overtuigingskracht.


Partners

Be Sustainable is een initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, onder impuls van de ministers van Ruimtelijke Ordening, Leefmilieu en Stedenbouw. Het geniet de steun van vijf gewestelijke instellingen die actief zijn op het gebied van ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing in Brussel: Leefmilieu Brussel, perspective.brussels, de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI), Urban.brussels en de BMA.

Sans Titre 1

Doelstellingen

Doelstellingen icon

De 10 thematische doelstellingen van de Be Sustainable-aanpak zijn vertaald in een charter. Hierdoor kunnen de partners en leden van het Be Sustainablenetwerk een gemeenschappelijke ambitie delen, wat een essentiële stap is om de overgang naar duurzamere praktijken te waarborgen. Dit charter is in overeenstemming met de doelstellingen van de Verenigde Naties inzake duurzame ontwikkeling en het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling (GPDO) van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en sluit aan bij de andere strategische gewestelijke plannen (natuurplan, waterbeheerplan, lucht-klimaat-energieplan, geluidsplan, mobiliteitsplan enz.).

 Het charter helpt u om u de doelstellingen van Be Sustainable eigen te maken wanneer u uw wijktransitieproces start. Door te denken in termen van deze 10 doelstellingen is het mogelijk vanaf het begin van uw project een sterke visie te ontwikkelen en een koers uit te zetten voor de gehele duur van de ontwikkeling. Deze 10 doelstellingen structureren alle Be Sustainable-instrumenten.


Visie

De duurzame wijken in Brussel zijn stadsprojecten die bijdragen aan de ontwikkeling van een Duurzame Stad, met een lage koolstofvoetafdruk, die veerkrachtig is en geniet van een hoogwaardige leefomgeving, terwijl wordt gestreefd naar een verbetering van hun impact op het milieu en op hun context.

Governance en participatie

Het governanceproces geniet van een collaboratief en participatief beheer dat zich inschrijft in duurzame economische principes.

Sociaal en economie

De wijk beschikt over een maatschappelijke, economische en commerciële vitaliteit. De wijk is inclusief en aanpasbaar.

Ruimtelijke ontwikkeling

De wijk profiteert van open ruimten en structurerende, performante bebouwingen waar iedereen zich kan thuis voelen, die in de tijd aanpasbaar zijn en die perfect passen in de omliggende context.

Mobiliteit

De wijk beschikt over een efficiënte toegankelijkheid, waarbij het gebruik van actieve modi en het openbaar vervoer voor alle gebruikers wordt vergemakkelijkt.

Ontwikkeling van de natuur

De wijk integreert de aanwezigheid van de natuur in haar territoriale, structurerende, landschappelijke, performante, evolutieve, sociale en gezondheidsdimensie.

Watercyclus

De wijk beschikt over een strategie voor waterbeheer, waarin water niet alleen als grondstof, maar ook als risico wordt beschouwd.

Fysieke omgeving

In de wijk wordt gestreefd naar een zuinig en efficiënt gebruik van de bodem en naar een beperking van fysieke hinder op de levenskwaliteit (bodem, lucht, lawaai, warmte, wind, zicht, geuren ...).

Materialen en resources

De wijk biedt de mogelijkheid om een circulaire strategie in te voeren voor het beheer van de grondstoffen en materialen.

Energie

De wijk beschikt over een koolstofarme strategie, waarin hernieuwbare energiebronnen zijn geïntegreerd.

Een benadering

Een benadering icon

De Be Sustainable-aanpak moet op een proactieve en iteratieve manier worden benaderd, d.w.z. in elke fase moet u kunnen nagaan of uw oorspronkelijke doelstellingen en ambities worden bereikt.

Context

Het begint allemaal met een goed begrip van de bestaande situatie, er wordt nooit vanaf nul begonnen. Die eerste fase van diagnose en analyse maakt het mogelijk het stadsproject in zijn context te verankeren, met een transversale lezing van de sterke punten, de kansen en de zwakke punten van de bestaande wijk in termen van duurzaamheid. Voor een snelle eerste benadering kunt u met de Quickscan-tool de 10 doelstellingen van Be Sustainable doorlopen aan de hand van 50 kernvragen en een algemene beoordeling van de context krijgen. Voor een meer gedetailleerde analyse kunt u een beroep doen op de Facilitator Duurzame Wijken en de instrumenten Compass en Memento raadplegen, waarin de 10 duurzaamheidsdoelstellingen gedetailleerd worden beschreven aan de hand van 200 kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren.

Ambities

Het opbouwen van een gedeelde visie met alle actoren is een fundamentele en bindende stap in een duurzaam project. Het onderschrijven van het Be Sustainable Charter door deze actoren is een beginpunt dat een gemeenschappelijke basis vormt voor de ontwikkeling van de visie; kennis van de context is het tweede ingrediënt dat moet leiden tot de vaststelling van gedeelde ambities voor uw project. Deze ambities dienen als mijlpaal in elke fase van uw evolutie naar een duurzame wijk en zetten een koers uit voor de gehele duur van de ontwikkeling ervan. De instrumenten Compass en Memento kunnen, in dialoog met andere belanghebbenden, voor u als leidraad dienen bij de keuze van uw prioriteiten en u helpen afspraken te maken over de minimaal te bereiken duurzaamheidsprestaties per thema. Deze prestaties vormen de belangrijkste ambities van het project, die als leidraad zullen dienen voor de volgende fasen. De Facilitator Duurzame Wijken helpt u deze ambities te vertalen in duurzaamheidscriteria en ze zo goed mogelijk te integreren in de ontwerpfase.

Ontwerp

Naarmate uw project de ontwerpfase ingaat, komen er nieuwe actoren bij, zoals ontwerpbureaus of vergunningverlenende overheden. Uw duurzaamheidsambities worden vertaald in prestatiedoelstellingen. Zij worden getoetst aan de realiteit en de beperkingen die eigen zijn aan het project, of buiten het project zijn gelegen. Afwegingen, aanpassingen en het zoeken naar optimale en innovatieve oplossingen zijn vaak nodig om die beperkingen te verzoenen en de oorspronkelijke ambities te handhaven. Het Memento en de fiches met goede praktijken die op de blog zijn samengesteld brengen u ideeën per thema, geïllustreerd met talrijke inspirerende en realistische referenties en oplossingen. De ontwikkeling van verschillende scenario's en hun vergelijking op het vlak van duurzaamheid kan worden uitgevoerd door de Facilitator Duurzame Wijken met behulp van het instrument Compass, wat u zal helpen om de juiste keuzes te maken. De Facilitator kan u ook bijstaan bij het opstellen van de aanbestedingsdocumenten voor de werken en voor de gunning ervan.

Uitvoering

De uitvoeringsfase is een cruciaal moment voor de duurzaamheid van uw project. Alles wat u heeft voorbereid, wordt werkelijkheid tijdens de uitvoering van het project. Het Memento en het Compass zijn nuttige dashboards voor het bijhouden en controleren van de verwezenlijking van de eerder vastgestelde prestaties gedurende het hele werfproces. Zij maken het mogelijk de concrete vertaling van de beoogde prestaties te evalueren, te begeleiden en zelfs bij te sturen, met de evolutie van de context en het terrein. De transversale aanpak maakt het mogelijk de tijdens het proces gemaakte keuzes in evenwicht te brengen om het algemene ambitieniveau te handhaven.

Beheer

Eindelijk komt het leven in de wijk (opnieuw) tot gang. De nieuwe bewoners komen toe, de beheerders nemen bezit van de panden en de technische installaties, en de natuur herstelt zich. Het komt er nu op aan uw ambities over te brengen aan de gebruikers van de wijk : zo kunnen zij zich deze toe-eigenen en ze in de praktijk brengen of aanpassen aan de realiteit ter plaatse. Door reeds in de diagnosefase te anticiperen op de wijze waarop de nieuwe wijk zal worden gebruikt, door de toekomstige gebruikers en beheerders vroeg te betrekken, kan ervoor worden gezorgd dat het wijkproject beantwoordt aan de behoeften van de uiteindelijke begunstigden. De Quickscan zet de bakens uit voor deze fase van wijkbeheer, zodra die in ‘gebruik’ is genomen. Het Compass en het Memento gaan dieper op deze zaken in. De Facilitator Duurzame Wijken ondersteunt u in de laatste fase om de toe-eigening en de concrete verwezenlijking van uw ambities op het gebied van het wijkleven en -beheer, die u tijdens uw project hebt ontwikkeld, te vergemakkelijken.

Toolbox

Toolbox icon

De Toolbox bestaat uit 3 instrumenten, gebaseerd op de 10 doelstellingen van het Charter. Samen bepalen zij de duurzaamheidscriteria van een wijk op basis van kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren, in een geïntegreerde benadering van duurzaamheid. De tools van de Toolbox brengen ook innovatieve oplossingen en voorbeeldprojecten naar voren en delen inspirerende voorbeelden om de maatschappelijke en ecologische uitdagingen van onze hoofdstad aan te gaan.

Quickscan

Met de Quickscan kunt u een eerste evaluatie maken van uw wijkproject. Op basis van 50 kernvragen, gekoppeld aan de 10 doelstellingen van het Charter, kunt u snel en eenvoudig een duurzaamheidsanalyse van uw wijkproject uitvoeren.

De tool behandelt de essentiële elementen van een duurzame wijk per thema, en omvat de op voorhand te kennen informatie en de te stellen vragen die van belang zijn tijdens de verschillende fasen van een projectontwikkeling. Met behulp van kwalitatieve indicatoren wordt getracht inzicht te krijgen in de verschillende duurzaamheidscriteria van een wijkproject, alsook om belangrijke aspecten en verbeteringsmogelijkheden te identificeren.

→ Download de Quickscan in printbare versie 

→ Maak een eerste evaluatie met een excel-tool

Download eerst het .xlsm-document van Google Docs

Compass

Compass is het instrument dat de Facilitator Duurzame Wijken gebruikt om u te helpen uw duurzame project te ontwikkelen. Op basis van meer dan 200 kwalitatieve en kwantitatieve criteria worden ijkpunten vastgesteld om de mate van duurzaamheid van de bestaande situatie en het potentieel voor verbetering nauwkeurig in kaart te brengen.

Boite A Outils

Compass wordt gebruikt door de Facilitator Duurzame Wijken om uw projecten te ondersteunen. Meer specifiek maakt het Compass het mogelijk om:

  • Een diagnose te stellen van de sterke en zwakke punten en van de mogelijkheden van de bestaande wijk.
  • Duurzaamheidsambities te definiëren per thema om een transversale visie op uw project op te bouwen
  • Een dashboard op te zetten, direct gekoppeld aan de specifieke kenmerken van de wijk en de ambities, voor de opvolging van het project in de verschillende ontwikkelingsfasen.

Het dient als basis voor discussie tussen de actoren omtrent het ambitieniveau van uw project in overeenstemming met de context van de wijk. Het gaat verder om zeer concrete antwoorden op de vragen die in de Quickscan aan de orde komen.

-> Compass in pdf/excel-formaat raadplegen

 Wilt u een volledige analyse van uw project met de Compass-tool? Neem contact op met de Facilitator Duurzame Wijken voor ondersteuning!

Memento

Memento is een ‘Gids voor duurzame wijken’ die de essentiële theoretische elementen voor elk thema van Be Sustainable samenbrengt, evenals voorbeelden van goede praktijken.

Naast het Compass bevat het Memento de essentiële theoretische elementen voor elk thema, evenals goede praktijkvoorbeelden. U vindt er een schat aan nuttige informatie om u te inspireren en te helpen bij het ontwerp van uw duurzame wijk:

  • Concrete en geïllustreerde informatie, behandeld volgens de 10 thema’s van het Be Sustainable Charter.
  • Kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren van Compass, in hun context geplaatst en geïllustreerd met concrete en inspirerende voorbeelden.

Het Memento begeleidt u bij het ontwerp, de renovatie of het beheer van duurzame wijken, met aandacht voor de haalbaarheid van het project. Memento is een aanvulling op andere Brusselse ontwerptools, zoals de Gids Duurzame Gebouwen (raadpleeg de Gids Duurzame Gebouwen) en de Gids voor publieke ruimte in Brussel (raadpleeg de Gids voor publieke ruimte in Brussel).

De Gids Duurzame Gebouwen en het Memento zijn tools om parallel te gebruiken. Waar de eerste informatie aanreikt op de schaal van het individuele gebouw (als integraal onderdeel van de wijk), vertelt de tweede u meer over specifieke elementen met een impact op schaal van de hele wijk.

Download het Memento in een printbare versie: