Île de Nantes, Frankrijk

Referenties

Het ‘Île de Nantes’ is een eiland tussen twee armen van de Loire, ten zuiden van het historische hart van de stad. De Loire en de nabijheid van de Atlantische Oceaan hebben een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis en de ontwikkeling van de stad. De ligging, de oppervlakte van de zone en de context boden de mogelijkheid om op deze voormalige industriesite een grootschalig stadsproject te ontwikkelen met nieuwe industrieën en economische activiteiten, en tegelijkertijd het ecosysteem van de Loiremonding te herstellen en te beschermen. De metropool Nantes heeft nu een nieuw levendig stadscentrum ontwikkeld volgens duurzame ontwerpprincipes, als aanvulling op de bestaande historische binnenstad. 

Download de volledige projectfiche.


Projectambitie

De projectambities werden in de loop van het proces bepaald en aangepast. Dit proces is in drie fasen verdeeld, waarvan de derde nog wordt uitgevoerd.

De eerste fase begon in 2000 en werd in december 2009 voltooid. Onder leiding van het team van Alexandre Chemetoff (Atelier Île de Nantes) werd een richtplan voor het Île de Nantes uitgewerkt. Aanvankelijk was de ambitie om het eiland aantrekkelijker te maken door de dimensies van de rivier, de scheepvaart en de industrie tot hun recht te brengen. In die geest werden de verlaten terreinen optimaal benut. Het contact tussen het eiland en de stad en tussen de rivier en de stad is hersteld, terwijl het industriële erfgoed behouden bleef. Het eiland werd van de noordelijke oever naar het centrum toe ontwikkeld, in het verlengde van het historische hart van de stad.

De tweede fase voltrok zich van juli 2010 tot januari 2017 onder leiding van het Belgische team Marcel Smets en Anne Mie Depuydt (uapS). Met de geplande implementatie van grote uitrustingen zoals een universitair ziekenhuis, betekende deze fase een schaalverandering voor het Île de Nantes, dat nu een van de harten van een meerpolige metropool werd. In lijn met de vorige fase vertrok het nieuwe ontwikkelingsplan van het landschap van de ruggengraat van het eiland om de verschillende wijken onderling te verbinden zonder afbreuk te doen aan hun identiteit.

De derde fase loopt van december 2017 tot 2024. Ze is toevertrouwd aan land­schapsarchitect Jacqueline Osty in samenwerking met architect Claire Schorter. Hun aanpak is gebaseerd op een nieuwe lezing van het landschap, vooral op het zuidwestelijke deel van het eiland. Hij komt tegemoet aan de wens van de inwoners van Nantes om de banden met de rivier te versterken en de natuur in de stad te verwelkomen. Deze ontwikkeling sluit aan op andere stadsprojecten op de oevers van de Loire, zodat het Île de Nantes zijn rol van grootstedelijk hart kan spelen, ook dankzij de aanwezigheid van het ziekenhuis. 

Programma

  • 7.000 woningen voor 20.000 inwoners
  • 450.000 m² economische ruimten
  • 350.000 m² uitrustingen (inclusief een ziekenhuis)
  • 150 hectare openbare ruimte die wordt ontwikkeld of een nieuwe bestemming krijgt (school, cultuur, diensten, park, openbaar vervoer) in het hart van de stad

Identiteitskaart

Herontwikkeling van verlaten industrieterreinen tot een ecologische gemengde stadswijk.

Context:

Het eiland heeft een oppervlakte van 337 hectare, een lengte van 4,9 km en een maximale breedte van 1 km. Dit is het resultaat van de samen­voeging van verscheidene oude bouwblokken van verschillende grootte. De meeste armen van de Loire werden immers op het einde van de 18de eeuw geleidelijk aan gedempt, om er industriële activiteiten te ontwikkelen en de resterende armen goed bevaarbaar te maken. De naam “Île de Nantes” verscheen pas in het begin van de jaren 2000, toen het stad­sproject ontstond.

Fasering van de werken:

  • 1987: sluiting van de scheepswerven van Dubigeon
  • 1991: renovatie van het Gare de l’Etat - eerste teken van stadsvernieuwing
  • 1996: besluit om het nieuwe gerechtsgebouw (Jean Nouvel) op het Île te vestigen
  • December 1999: aanstelling van het team van Alexandre Chemetoff voor de ontwik­keling van een richtplan voor het Île de Nantes en de ontwikkeling van de eerste fase (2000-2010)
  • 2003: oprichting van de SAMOA
  • 2010: aanstelling van Anne-Mie Depuydt (uapS) en Marcel Smets voor de ontwikkeling van de tweede fase (2010-2017)
  • 2017: Aanstelling van Jacqueline Osty en Claire Schorter voor de ontwik­keling van de derde fase (2017-2024)

Instrumenten:

het “Manifeste pour une Île durable” - een instrument dat als referentiekader dient voor de betrokken partijen bij de ontwik­keling van het Île de Nantes (2018).

Subsidies:

  • Nantes Métropole
  • Europese fondsen : FEDER, Revit, Concerto, Ecce, Refill
  • Subsidies in verband met specifieke projectoproepen (regio, stad enz.)

Actoren:

Relevant voor de indicatoren:

Wesbite

https://www.iledenantes.com/

Duurzame wijken

Duurzame wijken icon

Meedoen met de Be Sustainable-aanpak betekent deel uitmaken van het netwerk van Brusselse transitieactoren die bijdragen tot de ontwikkeling van een veerkrachtige stad en een kwaliteitsvolle leefomgeving met een positieve milieu-impact voor de inwoners en gebruikers van onze hoofdstad. Dat netwerk bestaat uit gewestelijke en gemeentelijke overheden, ontwikkelaars, projectontwikkelaars, ontwerpers, onderzoekers en leden van het verenigingsleven die de stedelijke en gewestelijke planningspraktijken willen veranderen.

Als lid van het netwerk Be Sustainable wordt u uitgenodigd voor algemene of thematische conferenties, workshops en seminars die door de Facilitator Duurzame Wijken worden georganiseerd en kunt u ervaringen wisselen met andere leden. U zult ook inspiratie kunnen putten uit projecten die gebaseerd zijn op lokale en internationale best practices.

Professionals op het gebied van ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing worden zo met elkaar verbonden, werken samen en delen innovatieve en voorbeeldige praktijken die concrete oplossingen bieden voor duurzamere wijken.

Projecten begeleiden

Als u ervoor kiest uw project in te schrijven in de Be Sustainable-aanpak, profiteert u van de steun van het team van de Facilitator Duurzame Wijken dat in elk stadium van de ontwikkeling technisch en operationeel advies en begeleiding biedt.

De transitie versnellen

De opdrachten van de dienst Facilitator Duurzame Wijken hebben tot doel de transitie en de verandering van cultuur in de ruimtelijke ontwikkeling in Brussel te ondersteunen en te versnellen, te reageren op de klimaatcrisis en de veerkracht van projecten op wijk- en stadsniveau te versterken.

Verspreiden en inspireren

Met het oog op die ambitie bestaat het werk van de Facilitator Duurzame Wijken erin professionals bewust te maken van de Be Sustainable-aanpak, de inhoud en de instrumenten te verspreiden en de gebruikers ervan op te leiden zodat zij duurzame en veerkrachtige projecten kunnen uitvoeren. Zo wordt het werk van culturele ‘bestuiving’ voortgezet om uiteindelijk de praktijken van de sector van de stedenbouw en van de ruimtelijke ontwikkeling te laten evolueren in de richting van meer duurzaamheid.

Concreet voorziet de Facilitator Duurzame Wijk u van de volgende middelen:

  • begeleiding van uw wijkproject in elke fase;
  • terbeschikkingstelling van specifieke instrumenten en kennis via het webplatform;
  • aangepaste en pedagogisch verantwoorde vorming;
  • bezoeken aan inspirerende en transitiebevorderende projecten voor Brussel en zijn wijken;
  • conferenties voor professionals, actoren van duurzame stadsontwikkeling;
  • animatie van het netwerk van actoren via het webplatform en zijn blog, een nieuwsbrief en gerichte acties;

=> Ontdek onze activiteiten via onze blog

Een multidisciplinair team tot uw dienst

De dienst Facilitator Duurzame Wijken bestaat uit een multidisciplinair team van stedenbouwkundigen, architecten, specialisten in ecologisch bouwen, sociologen, juristen, ingenieurs enz. Het team beschikt over uitgebreide terreinervaring, deskundigheid en technische vaardigheden om u bij te staan bij de ontwikkeling van uw project volgens de vastgestelde specifieke behoeften:

  • strategische en operationele competenties inzake stedenbouw, geografie, stedelijke sociologie, projectleiding, assistentie bij het bouwheerschap, het evalueren en implementeren van programma's;
  • doorgedreven technische knowhow rond ecologische vraagstukken, inrichting en ontwerp;
  • technische computerkennis ten dienste van een constante verbetering van de gebruikerservaring, zowel bij de programmering van analytische tools (Compass) als bij interfaces voor internet en sociale media;
  • communicatieve en pedagogische vaardigheden die de uitbouw en de aansturing van een netwerk van actoren van de transitie mogelijk maakt, dankzij aantrekkelijke tools en de nodige overtuigingskracht.


Partners

Be Sustainable is een initiatief van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, onder impuls van de ministers van Ruimtelijke Ordening, Leefmilieu en Stedenbouw. Het geniet de steun van vijf gewestelijke instellingen die actief zijn op het gebied van ruimtelijke ordening en stadsvernieuwing in Brussel: Leefmilieu Brussel, perspective.brussels, de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI), Urban.brussels en de BMA.

Sans Titre 1

Doelstellingen

Doelstellingen icon

De 10 thematische doelstellingen van de Be Sustainable-aanpak zijn vertaald in een charter. Hierdoor kunnen de partners en leden van het Be Sustainablenetwerk een gemeenschappelijke ambitie delen, wat een essentiële stap is om de overgang naar duurzamere praktijken te waarborgen. Dit charter is in overeenstemming met de doelstellingen van de Verenigde Naties inzake duurzame ontwikkeling en het Gewestelijk Plan voor Duurzame Ontwikkeling (GPDO) van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, en sluit aan bij de andere strategische gewestelijke plannen (natuurplan, waterbeheerplan, lucht-klimaat-energieplan, geluidsplan, mobiliteitsplan enz.).

 Het charter helpt u om u de doelstellingen van Be Sustainable eigen te maken wanneer u uw wijktransitieproces start. Door te denken in termen van deze 10 doelstellingen is het mogelijk vanaf het begin van uw project een sterke visie te ontwikkelen en een koers uit te zetten voor de gehele duur van de ontwikkeling. Deze 10 doelstellingen structureren alle Be Sustainable-instrumenten.


Visie

De duurzame wijken in Brussel zijn stadsprojecten die bijdragen aan de ontwikkeling van een Duurzame Stad, met een lage koolstofvoetafdruk, die veerkrachtig is en geniet van een hoogwaardige leefomgeving, terwijl wordt gestreefd naar een verbetering van hun impact op het milieu en op hun context.

Governance en participatie

Het governanceproces geniet van een collaboratief en participatief beheer dat zich inschrijft in duurzame economische principes.

Sociaal en economie

De wijk beschikt over een maatschappelijke, economische en commerciële vitaliteit. De wijk is inclusief en aanpasbaar.

Ruimtelijke ontwikkeling

De wijk profiteert van open ruimten en structurerende, performante bebouwingen waar iedereen zich kan thuis voelen, die in de tijd aanpasbaar zijn en die perfect passen in de omliggende context.

Mobiliteit

De wijk beschikt over een efficiënte toegankelijkheid, waarbij het gebruik van actieve modi en het openbaar vervoer voor alle gebruikers wordt vergemakkelijkt.

Ontwikkeling van de natuur

De wijk integreert de aanwezigheid van de natuur in haar territoriale, structurerende, landschappelijke, performante, evolutieve, sociale en gezondheidsdimensie.

Watercyclus

De wijk beschikt over een strategie voor waterbeheer, waarin water niet alleen als grondstof, maar ook als risico wordt beschouwd.

Fysieke omgeving

In de wijk wordt gestreefd naar een zuinig en efficiënt gebruik van de bodem en naar een beperking van fysieke hinder op de levenskwaliteit (bodem, lucht, lawaai, warmte, wind, zicht, geuren ...).

Materialen en resources

De wijk biedt de mogelijkheid om een circulaire strategie in te voeren voor het beheer van de grondstoffen en materialen.

Energie

De wijk beschikt over een koolstofarme strategie, waarin hernieuwbare energiebronnen zijn geïntegreerd.

Een benadering

Een benadering icon

De Be Sustainable-aanpak moet op een proactieve en iteratieve manier worden benaderd, d.w.z. in elke fase moet u kunnen nagaan of uw oorspronkelijke doelstellingen en ambities worden bereikt.

Context

Het begint allemaal met een goed begrip van de bestaande situatie, er wordt nooit vanaf nul begonnen. Die eerste fase van diagnose en analyse maakt het mogelijk het stadsproject in zijn context te verankeren, met een transversale lezing van de sterke punten, de kansen en de zwakke punten van de bestaande wijk in termen van duurzaamheid. Voor een snelle eerste benadering kunt u met de Quickscan-tool de 10 doelstellingen van Be Sustainable doorlopen aan de hand van 50 kernvragen en een algemene beoordeling van de context krijgen. Voor een meer gedetailleerde analyse kunt u een beroep doen op de Facilitator Duurzame Wijken en de instrumenten Compass en Memento raadplegen, waarin de 10 duurzaamheidsdoelstellingen gedetailleerd worden beschreven aan de hand van 200 kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren.

Ambities

Het opbouwen van een gedeelde visie met alle actoren is een fundamentele en bindende stap in een duurzaam project. Het onderschrijven van het Be Sustainable Charter door deze actoren is een beginpunt dat een gemeenschappelijke basis vormt voor de ontwikkeling van de visie; kennis van de context is het tweede ingrediënt dat moet leiden tot de vaststelling van gedeelde ambities voor uw project. Deze ambities dienen als mijlpaal in elke fase van uw evolutie naar een duurzame wijk en zetten een koers uit voor de gehele duur van de ontwikkeling ervan. De instrumenten Compass en Memento kunnen, in dialoog met andere belanghebbenden, voor u als leidraad dienen bij de keuze van uw prioriteiten en u helpen afspraken te maken over de minimaal te bereiken duurzaamheidsprestaties per thema. Deze prestaties vormen de belangrijkste ambities van het project, die als leidraad zullen dienen voor de volgende fasen. De Facilitator Duurzame Wijken helpt u deze ambities te vertalen in duurzaamheidscriteria en ze zo goed mogelijk te integreren in de ontwerpfase.

Ontwerp

Naarmate uw project de ontwerpfase ingaat, komen er nieuwe actoren bij, zoals ontwerpbureaus of vergunningverlenende overheden. Uw duurzaamheidsambities worden vertaald in prestatiedoelstellingen. Zij worden getoetst aan de realiteit en de beperkingen die eigen zijn aan het project, of buiten het project zijn gelegen. Afwegingen, aanpassingen en het zoeken naar optimale en innovatieve oplossingen zijn vaak nodig om die beperkingen te verzoenen en de oorspronkelijke ambities te handhaven. Het Memento en de fiches met goede praktijken die op de blog zijn samengesteld brengen u ideeën per thema, geïllustreerd met talrijke inspirerende en realistische referenties en oplossingen. De ontwikkeling van verschillende scenario's en hun vergelijking op het vlak van duurzaamheid kan worden uitgevoerd door de Facilitator Duurzame Wijken met behulp van het instrument Compass, wat u zal helpen om de juiste keuzes te maken. De Facilitator kan u ook bijstaan bij het opstellen van de aanbestedingsdocumenten voor de werken en voor de gunning ervan.

Uitvoering

De uitvoeringsfase is een cruciaal moment voor de duurzaamheid van uw project. Alles wat u heeft voorbereid, wordt werkelijkheid tijdens de uitvoering van het project. Het Memento en het Compass zijn nuttige dashboards voor het bijhouden en controleren van de verwezenlijking van de eerder vastgestelde prestaties gedurende het hele werfproces. Zij maken het mogelijk de concrete vertaling van de beoogde prestaties te evalueren, te begeleiden en zelfs bij te sturen, met de evolutie van de context en het terrein. De transversale aanpak maakt het mogelijk de tijdens het proces gemaakte keuzes in evenwicht te brengen om het algemene ambitieniveau te handhaven.

Beheer

Eindelijk komt het leven in de wijk (opnieuw) tot gang. De nieuwe bewoners komen toe, de beheerders nemen bezit van de panden en de technische installaties, en de natuur herstelt zich. Het komt er nu op aan uw ambities over te brengen aan de gebruikers van de wijk : zo kunnen zij zich deze toe-eigenen en ze in de praktijk brengen of aanpassen aan de realiteit ter plaatse. Door reeds in de diagnosefase te anticiperen op de wijze waarop de nieuwe wijk zal worden gebruikt, door de toekomstige gebruikers en beheerders vroeg te betrekken, kan ervoor worden gezorgd dat het wijkproject beantwoordt aan de behoeften van de uiteindelijke begunstigden. De Quickscan zet de bakens uit voor deze fase van wijkbeheer, zodra die in ‘gebruik’ is genomen. Het Compass en het Memento gaan dieper op deze zaken in. De Facilitator Duurzame Wijken ondersteunt u in de laatste fase om de toe-eigening en de concrete verwezenlijking van uw ambities op het gebied van het wijkleven en -beheer, die u tijdens uw project hebt ontwikkeld, te vergemakkelijken.

Toolbox

Toolbox icon

De Toolbox bestaat uit 3 instrumenten, gebaseerd op de 10 doelstellingen van het Charter. Samen bepalen zij de duurzaamheidscriteria van een wijk op basis van kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren, in een geïntegreerde benadering van duurzaamheid. De tools van de Toolbox brengen ook innovatieve oplossingen en voorbeeldprojecten naar voren en delen inspirerende voorbeelden om de maatschappelijke en ecologische uitdagingen van onze hoofdstad aan te gaan.

Quickscan

Met de Quickscan kunt u een eerste evaluatie maken van uw wijkproject. Op basis van 50 kernvragen, gekoppeld aan de 10 doelstellingen van het Charter, kunt u snel en eenvoudig een duurzaamheidsanalyse van uw wijkproject uitvoeren.

De tool behandelt de essentiële elementen van een duurzame wijk per thema, en omvat de op voorhand te kennen informatie en de te stellen vragen die van belang zijn tijdens de verschillende fasen van een projectontwikkeling. Met behulp van kwalitatieve indicatoren wordt getracht inzicht te krijgen in de verschillende duurzaamheidscriteria van een wijkproject, alsook om belangrijke aspecten en verbeteringsmogelijkheden te identificeren.

→ Download de Quickscan in printbare versie 

→ Maak een eerste evaluatie met een excel-tool

Download eerst het .xlsm-document van Google Docs

Compass

Compass is het instrument dat de Facilitator Duurzame Wijken gebruikt om u te helpen uw duurzame project te ontwikkelen. Op basis van meer dan 200 kwalitatieve en kwantitatieve criteria worden ijkpunten vastgesteld om de mate van duurzaamheid van de bestaande situatie en het potentieel voor verbetering nauwkeurig in kaart te brengen.

Boite A Outils

Compass wordt gebruikt door de Facilitator Duurzame Wijken om uw projecten te ondersteunen. Meer specifiek maakt het Compass het mogelijk om:

  • Een diagnose te stellen van de sterke en zwakke punten en van de mogelijkheden van de bestaande wijk.
  • Duurzaamheidsambities te definiëren per thema om een transversale visie op uw project op te bouwen
  • Een dashboard op te zetten, direct gekoppeld aan de specifieke kenmerken van de wijk en de ambities, voor de opvolging van het project in de verschillende ontwikkelingsfasen.

Het dient als basis voor discussie tussen de actoren omtrent het ambitieniveau van uw project in overeenstemming met de context van de wijk. Het gaat verder om zeer concrete antwoorden op de vragen die in de Quickscan aan de orde komen.

-> Compass in pdf/excel-formaat raadplegen

 Wilt u een volledige analyse van uw project met de Compass-tool? Neem contact op met de Facilitator Duurzame Wijken voor ondersteuning!

Memento

Memento is een ‘Gids voor duurzame wijken’ die de essentiële theoretische elementen voor elk thema van Be Sustainable samenbrengt, evenals voorbeelden van goede praktijken.

Naast het Compass bevat het Memento de essentiële theoretische elementen voor elk thema, evenals goede praktijkvoorbeelden. U vindt er een schat aan nuttige informatie om u te inspireren en te helpen bij het ontwerp van uw duurzame wijk:

  • Concrete en geïllustreerde informatie, behandeld volgens de 10 thema’s van het Be Sustainable Charter.
  • Kwalitatieve en kwantitatieve indicatoren van Compass, in hun context geplaatst en geïllustreerd met concrete en inspirerende voorbeelden.

Het Memento begeleidt u bij het ontwerp, de renovatie of het beheer van duurzame wijken, met aandacht voor de haalbaarheid van het project. Memento is een aanvulling op andere Brusselse ontwerptools, zoals de Gids Duurzame Gebouwen (raadpleeg de Gids Duurzame Gebouwen) en de Gids voor publieke ruimte in Brussel (raadpleeg de Gids voor publieke ruimte in Brussel).

De Gids Duurzame Gebouwen en het Memento zijn tools om parallel te gebruiken. Waar de eerste informatie aanreikt op de schaal van het individuele gebouw (als integraal onderdeel van de wijk), vertelt de tweede u meer over specifieke elementen met een impact op schaal van de hele wijk.

Download het Memento in een printbare versie: